YAPAY ZEKA VE HUKUK 2

    Yapay Zeka ile ilgili son yazımızda, yapay zeka ve hukukun tanımı yapılarak, son dönemde yapay zekanın mahkemelerde kullanımına ilişkin medyada çıkan haberlerden hareketle, yapay zekanın karar verme sürecinde yargıcın yaptığı “zihinsel” ve “vicdani” muhakemeden farklılığı üzerine durulmuş, yetersizliğine vurgu yapılarak bu aşamada, karar verme sürecinde yargıcın yerini alamayacağı sonucuna varılmıştı.

     Ulaştığımız bu sonuç, an itibariyle yapay zeka teknolojilerinin ulaştığı seviyeye dayandırılmıştır. Oysa bu teknolojiler olağanüstü bir hızla değişmekte ve gelişmektedir. Yapay zekanın kullanım alanları çoğalıp çeşitlenmekte, işlevleri derinleşerek artmaktadır. Hukuk dünyası bu hızlı gelişime gözlerini kapayamaz. Üzerine düşünmeyi ve yazmayı gerektiriyor.

Yapay zeka kısaca, insan zekasının makinalar (bilgisayar) aracılığıyla taklit edilme çabaları olarak tanımlanmakta. Yapay zeka sistemleri ile insanın bilişsel yeteneği taklit edilmek suretiyle akıl yürütme, analiz etme, yargılama ve sonuç çıkartma ile bunları değerlendirme yapılabilmekte. Bunun için belli bir alanla ilgili oluşturulan algoritmalarla bilgisayar programları tasarlamakta. Hukuk da bu alanlarda biri.

Hukukta, özellikle ceza hukuku alanında, kişinin suçlu olup olmadığına ilişkin muhakeme yapılarak karar verme bakımından yapay zekanın henüz çok yetersiz kaldığı konusundaki önceki yazıda yaptığımız tespitimizi saklı tutmakla birlikte; yapay zeka teknolojilerindeki olağanüstü hızlı gelişmeleri dikkate aldığımızda, hukukun belirli alanlarında yapay zekanın kullanılabileceğine ilişkin yeni bir bakış geliştirebileceği kanaatindeyiz

İki alan öne çıkmakta; ceza yaptırımı ve infaz sistemleri.

Ceza hukukunda yaptırımlar; ceza ve güvenlik tedbirleridir. Cezalar, hapis ve adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Belli miktar hapis cezalarının paraya çevrilme, belirli bir işte çalıştırma gibi tedbire çevirme olanağı da bulunmaktadır. Güvenlik tedbirleri ise; belirli haklardan yoksunluk (Örn. Seçme seçilme hakkı vb.), eşya ve kazanç zoralımı, akıl hastalarına özgü tedbirler, tekerrür hali. Ayrıca belli süreli hapis cezaların ertelenmesi de olanaklı.

Mahkemece suçu sabit görülen sanığa hükmedilecek yaptırımın belirlenmesi suç fiiline ilişkin nesnel veriler ile suçu işleyen sanığa ilişkin öznel verilerin beraberce değerlendirilmesini gerektirir. Fiile (oluş) ve sanığa (yaş, ekonomik ve sosyal durum, meslek, aile durumu, geçmiş suç kaydı vb.) ilişkin bütün veriler ile suçun yaptırımına ilişkin bütün mevzuat, içtihat ve doktrin, belli bir algoritmayla oluşturulan bilgisayar programlarıyla donatılmış yapay zeka makinalarına (robot) yüklenmek suretiyle yapılacak değerlendirme (muhakeme) sonucunda, sanığa en uygun yaptırımın belirlenmesi yoluna gidilebilir.  Böyle bir yapay zeka programı hızlı sonuç alma ve kararlar arasında yeknesaklığı da sağlayacaktır. 

Aynı tür yapay zeka programları infaz sistemlerinde de uygulanabilir. Hapis cezalarının infazına ilişkin bütün mevzuat, içtihat ve doktrin bilgileri esas alınarak oluşturulan algoritmalar ve bilgisayar programları ile donatılan yapay zeka makinalarına (robot), hükümlünün kişisel bilgileri ile cezaevinde gözlenen davranışlarına ilişkin bütün veriler yüklenmek suretiyle,  koşullu salıverme durumu ile uygulanacak denetimli serbestlik programının belirlenmesi yoluna gidilebilir. 

Yapay zekanın hukukta kullanımına ilişkin akademik dünyada çeşitli araştırmalar ve öneriler de ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu bağlamda  akademisyenler Dr.R.Barış Erman ve Ar.Gör.Eşref Barış Börekçi’nin  hazırladığı “Ceza Hukukunda  Algoritma Kullanımı: Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Örneği” başlıklı çalışmasından söz etmeliyiz. Yazarlar, benim de doktora tezim olan ve kitap olarak yayımlanan  (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Seçkin Yayınları, Ankara 2012)  “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” kurumunu örnek olay olarak ele almışlar, bu kurumun uygulanması bakımından yapay zeka algoritmalarının geliştirilebileceğini ileri sürmüş ve buna ilişkin bilgisayar program taslağı sunarak dikkate değer bir öneride bulunmuşlardır. 

Yapay zeka ve hukuk konusunda yazmaya devam edeceğiz.